Radyoterapi Sırasında

Radyoterapi tedavinize başlamadan önce, tedavinizin dikkatli bir şekilde planlanması gerekir.

Radyoterapi departmanı personeli, ne yapılacağını açıklayacaktır. Tedavi edilecek bölgenin görüntülemesi yapılır. Bu, radyoterapi ekibinin tam doz radyoterapiye ve alana karar vermesine yardımcı olur.

Planlama sürecinin bir parçası olarak yapılması gereken başka şeylere ihtiyacınız olabilir. Radyoterapi sırasında belirli bir konumda çok hareketsiz kalmalısınız. Dolayısıyla, sağlam dokuları korunmaya yardımcı olması için vücudunuzun üzerinde tedavi alanına bir kalıp veya maske uygulanması gerekebilir. Bu tedavinin başlamasından önce yapılmalıdır. Rahatsız edebilir, ancak çok uzun süre uygulanmaz.

Radyoterapinin yönlendirileceği yeri göstermek için deride küçük, kalıcı bir iz (dövme) yapılabilir.

Radyoterapi sürecinin herhangi bir bölümünden endişe edip etmediğinizi teknikere bildirin. İstediğiniz zaman soru sorma konusunda kendinize güvenmeniz ve rahat hissetmeniz önemlidir.

 

Tedavinize Başlamadan Önce

Tedavinize başlamadan önce, planlama gerekir. Planlama, radyoterapinin kesin olarak kansere yönelik olmasını sağlar, böylece radyasyon, çevredeki sağlıklı dokularda mümkün olan en az zarara neden olur. Tüm radyoterapi tedavileri radyasyon onkoloğu, fizikçi ve kimi zaman kıdemli veya uzman bir tekniker tarafından bireysel olarak planlanmaktadır.

Bazı tedaviler, tedavi planlamasından önce yapılmış bir kalıp veya maske gerektirebilir.

İlk planlama ziyareti

İlk planlama ziyaretiniz 30-60 dakika sürer. Radyoterapi bölümündeki personel, sizi neyin bekleyeceğini açıklar ve herhangi bir özel şekilde hazırlanmanız gerekiyorsa önceden söyleyecektir. Tedavinizle ilgilendiğinizi hissettirmek sizin için önemlidir, bu nedenle ihtiyacınız olduğu kadar çok soru sormaktan çekinmeyin.

Genellikle ilk adım, tedavi edilecek bölgeden alınan bir CT (bilgisayarlı tomografi) taraması olacaktır. Bu, doktorunuzun ve fizikçinizin, radyoterapiniz için kesin alanı planlamasına yardımcı olur. Taramadan önce, bazı giysilerinizi (vücudunuzdan radyoterapi ile tedavi edilecek alanlardan) çıkartmanız ve bir elbise giymeniz istenebilir.

BT taraması, üç boyutlu bir resim oluşturmak için farklı açılardan çok sayıda görüntü alır. BT taraması sırasında, bir damardan bir boya enjeksiyonunu yapılabilir. Bu, vücudun belirli bölgelerinin daha net görülebilmesini sağlar. Tarama için ayrıca dolu veya boş bir mesane bulundurmanız istenebilir.

BT taraması yerine, bazı kişilerin MR taramasına (manyetik rezonans görüntüleme) veya bazen de PET (pozitron emisyon tomografisi) taramasına tabi tutulmaları önerilir. MRI taraması, tedaviye ihtiyacı olan bölgenin çok detaylı bir resmini vermek için güçlü manyetik alanlar kullanır. PET taraması, vücudun farklı bölgelerindeki hücrelerin aktivitesini ölçmek için düşük dozda radyoaktif glikoz (şeker türü) kullanır. Hastane ekibiniz size bu taramalar hakkında daha fazla bilgi verecektir.

Taramanız sırasında sert bir kanepede (bazen masa olarak da bilinir) yatmanız gerekir. Teknikerler sizi masaya yatırınca, rahatsızlık duyarsanız, daha rahat hissetmenizi sağlamak için onlara haber verin. Tedaviniz için benzer bir masada, aynı şekilde yatmanız gerekecektir.

Taramadaki bilgiler, radyoterapi ekibiniz tarafından tedavinizin kesin dozunu ve alanını hesaplamak için kullanılacak olan bir planlama bilgisayarına aktarılır.

Planlama randevunuzdan önce, teknikerlerin daha net bir resim elde etmesine yardımcı olacak bazı yönergeleri izlemeniz istenebilir. Örneğin, özel bir diyet izlemeniz veya bol miktarda su içmeniz istenebilir.

Sahip olduğunuz kanser türüne bağlı olarak, planlama tedavinizin bir parçası olarak ek prosedürlere ihtiyaç duyulabilir. Durum buysa, onlar hakkında bilgi verilecektir.

 

Radyoterapi kalıpları ve maskeleri

Radyoterapi sırasında, yerinde durmanıza ve kalmanıza yardımcı olmak için, planlama başlamadan önce bir kalıp veya maske hazırlanması gerekebilir. Bu, tedavinin doğru ve olabildiğince etkili olmasını sağlamaya yardımcı olmak için kullanılır.

Kalıplar, tedavi sırasında, bacak, kol ya da diğer vücut parçalarını tutmak için kullanılır. Maskeler, tedavi sırasında baş ve boyun bölgelerinizi korur ve genellikle beynin veya baş boyun bölgelerinin tedavisinde kullanılır. Bazen 'maske' ve 'kalıp' terimleri birbirlerinin yerine kullanılırlar. Bazen bunlara kabuk da denir. Bunlar plastik bir file veya açık perseks malzemeden yapılmıştır.

Kalıplar ve maskeler radyoterapi alan çocuklar için yaygın olarak kullanılır.

Kalıbınız veya maskeniz rahat olmalıdır. Yüzünüze uyan bir maskeniz varsa, kapalı alan korkusuna kapılabilirsiniz.  Ama çok uzun süremeyeceğini aklınızda tutun. Teknikeriniz tedavinizin ne kadar süreceğini size söyleyecektir.

 

Cilt işaretleri

Tedavi bölgesi kararlaştırıldıktan sonra, radyasyonun yönlendirileceği kesin yeri belirlemek için derinize işaretler yapılır. Genellikle kalıcı işaretler yapılır (dövmeler). Bunlar, bir nokta boyutundadır ve yalnızca izninizle yapılır. Dövme yapılırken biraz rahatsızlık verir, ancak tedavinin doğru bir şekilde yönlendirilmesinin en emin yoludur. Sürekli dövmeler yapmaktan endişe duyuyorsanız, teknikere haber verin. Alternatif seçenekleri size sunacaktır. Sadece semptom kontrolü için bir veya kısa süreli radyoterapi görecekseniz dövme yaptırmayabilirsiniz. Dövme yerine uzun süre çıkmayan kimyasal boyalarda kullanılabilir.

Bir kalıp veya maske kullanıyorsanız, yapılması gereken herhangi bir iz, cildinizden ziyade kalıp veya maske üzerinde olacaktır.

 

Cilt bakımı

Radyoterapi sırasında, tedavi altındaki bölgedeki cilde özen göstermek gerekir. Bunun nedeni, tedavinin cilt reaksiyonuna neden olabileceğidir. Tedaviniz başlamadan önce, radyoterapi bölümündeki personel size cildinize nasıl bakacağınız konusunda tavsiyeler verir. Bu, yaşadığınız tedavinin türüne ve vücudunuzun tedavi edildiği bölgeye bağlı olacaktır.

Genellikle, teknikerler tarafından tavsiye edilenlerden başka, tedavi edilen alanda, herhangi bir deodorant, sabun, parfüm ve losyon uygulamalarından kaçınmanız istenir. Bunun nedeni, bazı ürünler herhangi bir reaksiyonu daha da kötüleştirebilir.

Tedavi altındaki alan tıraş edilen bölgelerde ise, tedaviniz sırasında tıraş olmamanız veya bunun yerine bir elektrikli tıraş makinesi kullanmanız istenebilir.

OLASI YAN ETKİLER 

Radyoterapi gören bölge, vücudun hangi bölgesi olursa olsun yan etkiler sizi etkileyebilir. Çoğu kişide birkaç yan etki olacağı ve çoğu zaman hafif olacağını unutmamak önemlidir. Çoğu kişi yalnızca aşağıdakilerden birkaçını yaşar:

• yorgunluk
• hasta hissetmek
• Yeme ve içme ile ilgili sorunlar
• Cilt reaksiyonları
• Grip benzeri semptomlar
• saç kaybı
• Kanındaki değişiklikler.

Yan etkileri yönetmenize yardımcı olacak ve başa çıkmanızı kolaylaştıracak yollar mevcuttur. Herhangi bir yan etkiyle uğraşmak için yardım ve tavsiye almak isterseniz, doktorunuza veya radyoterapi ekibinize başvurun. Tedavinin tamamlanmasından sonra çoğu yan etki yaklaşık 10-15 gün sürer.

Bazı kişiler de daha uzun süren yan etkileri olabilir ya da tedaviyi bitirdikten bir süre sonra gelişebilirler. Buna uzun vadeli veya geç etkiler denir.
Radyoterapi almadan önce, doktorunuz muhtemel yan etkiler hakkında sizinle konuşacaktır. Özellikle endişe duyduğunuz herhangi bir konuda doktorunuza danışabilirsiniz.

 

Tedavinin yan etkileri

Radyoterapi insanları farklı şekillerde etkiler, bu nedenle tedavinize nasıl tepki vereceğinizi tam olarak tahmin etmek zordur. Sahip olduğunuz yan etkiler, tedavi şekline ve tedavi edilen vücudun alanına bağlı olacaktır.

Tedaviyi kabul etmeden önce, hastane personeli, karşılaşabileceğiniz yan etkileri açıklayacaktır. Ayrıca onlarla nasıl başa çıkılacağı ve nasıl tedavi edilebilecekleri ile ilgili ipuçları verebilirler.

Tedavinize başlamadan önce kanser tipinizi okumanız yararlı olabilir. Radyoterapinin olası yan etkileri hakkında bilgi içerecektir. Bunların önceden farkında olmak, oluşabilecek herhangi bir yan etkiyle başa çıkmanıza yardımcı olabilir.

Dıştan uygulanan radyoterapi, dahili tedaviden daha genel yan etkilere neden olma eğilimindedir. Çoğu kişinin burada belirtilen yan etkilerden yalnızca birkaçına sahip olacağını ve birçok insanda bunların hafif olacağını unutmamak önemlidir. Modern tedavilerin kullanılması, ciddi yan etkilerin çok nadir olduğu anlamına gelir. Radyoterapinin yan etkilerinin çoğu, tedavinin bitiminden yaklaşık 10-15 gün sonra devam edecek ve daha sonra yavaş yavaş iyileşmeye başlayacaktır. Bununla birlikte, yorgunluk belirtileri daha uzun süre devam edebilir.

 

Yorgunluk

Herkes radyoterapi tedavisi sırasında yorgunluk hissetmez, ancak bazı hastalar hissedebilir. Örneğin, bazı insanlar çalışmaya devam edebilir, ancak diğerlerinin işten ayrılması gerekir.

Tedavi bittikten sonra yorgunluk haftalar ila aylarca sürebilir. Her gün hastaneye gitmek zorunda kalmak veya ameliyat veya kemoterapi gibi diğer tedavilerle beraber uygulanması sıklıkla yorgunluğu daha da arttırır.

 

Yorgunluğu yönetmek

Bolca dinlenin, ancak bunu kısa yürüyüşler gibi hafif egzersizlerle dengeleyin. Bu size daha fazla enerji verecek ve kaslarınızın çalışmasını sağlamaya yardımcı olacaktır. Beğendiğiniz şeyleri yapmak için biraz enerji biriktirin ve sizi yorarsa başkalarından yardım isteyin.

 

Hasta hissetmek

Bazı insanlar, tedavilerinin kendilerini hasta hissetmelerine ( bulantı – kusma gibi )  neden olduğundan şikayet ederler. Bu, tedavi alanı mideye yakınsa daha olasıdır.

Doktorunuz (veya bazen bir hemşire veya tekniker), bu olursa, çok etkili ilaçlar önerebilir ve bazen de önlem olarak onları reçete edebilir. Herhangi bir bulantı veya kusma ile karşılaşırsanız, klinikteki onkolog veya uzman teknikere bildirin ve tedavi bittiğinde genellikle durduğunu unutmayın.

 

Hastalığı yönetmek

Özellikle pişirme kokusu sizi hasta hissettiriyorsa, başkalarının size yemek yapması veya yiyecek hazırlaması yardımcı olabilir. Bir kamış vasıtasıyla gazlı bir içeceği yavaşça yudumlamak, yardımcı olabilir. Veya kristalize zencefil, zencefilli çay veya zencefilli bisküviler deneyin. Hastalığı kontrol altında tutmak için en iyi yol, anti-emetik tableti kullanmanız ve onları düzenli olarak almanızdır. Bu tür ilaçları,  radyoterapi tedavinizden önce alırsanız daha iyi etki ederler. Doktorunuza, teknikere ya da hemşireye, ilaçlarınızı almanız için size en uygun zamanı söylemelerini rica edin.

 

Yeme ve içme ile ilgili sorunlar
Tedaviniz sırasında sağlıklı bir diyet yapmanız ve bol miktarda sıvı içmeniz önemlidir.

Bazen yemeyi sevmemeniz veya yeme alışkanlığınızın değiştiğini fark etmeniz de mümkündür. Bunlar kilo vermenize neden olabilir. Radyoterapi vücudunuzun şekli üzerine planlandığından, tedavi boyunca kilonuzu korumaya çalışmanız önemlidir. Radyoterapi ekibine, yeme ile ilgili herhangi bir problem yaşıyorsanız, hastane diyetisyeniyle konuşmak istediğinizi söyleyin.

Baş ve boyun bölgelerinden radyoterapi gören bazı insanlar yutkunma güçlüğü çekerler. Eğer bu başınıza gelirse, yutma güçlenene kadar bir süre yiyip içmek zor olabilir. Onkoloğunuz, şiddetli yutma problemleri gelişeceğini düşünürse, karnınıza bir besleme tüpü yerleştirmek için küçük bir işlem önerebilir.

 

Yeme ve içme sorunlarını yönetmek

Gün boyunca, büyük yemeklerden ziyade küçük besleyici atıştırmalıklar deneyin. Yemek lezzetsiz görünüyorsa, baharat veya güçlü aromalı soslar kullanın. Ağzınız kuru ise, bir buz küpü emmeyi deneyin. Kilo kaybediyorsanız, gündelik gıdalarla veya besin takviyeleri kullanarak diyetinize ekstra enerji ve protein ekleyin.

 

Cilt reaksiyonları

Bazı insanlarda, dışardan radyoterapi alırken cilt reaksiyonu gelişir. Bu tedavi başlangıcından, yaklaşık 10 gün sonra başlayabilir. Cildinizin nasıl tepki vereceği, uygulanan radyoterapi miktarına göre değişir. Bazı insanların tedavi alanında, ciltlerinde kırmızı, ağrılı ve kaşıntılı lezyonlar ortaya çıkabilir. Devamında bunlar, mavi veya siyah bir renge dönüşerek koyulaşabilirler. Bazen cilt çok hasar görür ve bu durum sık sık olmamasına rağmen, çatlayıp, sıvı sızmasına neden olabilir. Cildiniz çok zarar görürse, bölgenin iyileşmesine izin vermek için tedavinizin kısa bir süre için geciktirilmesi gerekebilir, ancak nadiren görülür.

Reaksiyonun derecesi, tedavi edilecek bölgeye ve cildinizin türüne bağlıdır. Bazı insanların cilt problemleri yoktur. Cilt reaksiyonunuz varsa, genellikle tedavinin bitiminden 2-4 hafta sonra düzelir, ancak bölge çevredeki deriden biraz daha koyu kalabilir.

 

Cilt reaksiyonlarını yönetmek

Tedaviniz sırasında, cildinizde, teknikerler tarafından tavsiye edilenlerden başka herhangi bir deodorant, sabun, parfüm ve losyon kullanmamalısınız. Ağrı ya da cilt renginde bir değişiklik gibi bir cilt reaksiyonu gelişirse, radyoterapi personeline mümkün olduğunca çabuk haber verin. Onu yönetmenin en iyi yolunu size önereceklerdir.

Tedaviden sonra tedavi edilen bölgedeki cildi en az bir yıl için güçlü güneş ışığından korumanız gerekir. Herhangi bir cilt reaksiyonu geliştiğinde, güneş koruma faktörü (SPF) en az 30 olan bir güneş kremi kullanmalısınız. Ayrıca, baş ve boyun bölgesi radyoterapi uygulamalarında, yumuşak pamuklu giysiler tercih etmeli ve geniş ağızlı bir şapka kullanmalısınız. Uzun bir süre sıcak güneşte iseniz giysilerinizin altından da yanabileceğinizi unutmamak önemlidir. Herhangi bir cilt reaksiyonu geliştiğinde, genellikle yüzmeye gidebilirsiniz.  Dışarıda yüzerken, su geçirmez bir güneş kremi kullanmayı unutmayın.

Kıyafetler bazen cildi tahriş edebilir veya tedavi edilen bölgede rahatsızlık verebilir. Gevşek giysiler giymek, tercihen insan yapımı malzemelerden ziyade doğal elyaftan yapılmışları giymek yardımcı olabilir. Boynunuza radyoterapi uygulanıyorsa sıkı yakalar ve bağlar giymekten kaçının. Sütyen ve çanta askıları, tedavi edilen deriye sürtünürse tahrişe neden olabilir. Göğüs bölgesi tedavi altındaysa, bunun yerine sutyen takmamak ya da yelek giymek daha rahat olabilir.

Grip benzeri semptomlar

Bir veya iki tedavi seansında verilen palyatif radyoterapi uygulamanız varsa grip benzeri semptomlarla karşılaşabilirsiniz. Bunlara örnek olarak, baş ağrısı, eklemlerde veya kaslarda ağrı  ve enerji eksikliği (letarji) sayılabilir. Ayrıca bir sıcak basması gelişirse, radyoterapi ekibinize haber vermek önemlidir.

Grip benzeri belirtiler genellikle çabucak iyileşir. Bol miktarda sıvı içmek ve biraz dinlenmek yardımcı olabilir.

 

Saç kaybı

Radyoterapi, tedavi alanındaki saçların dökülmesine neden olur. Saç dökülmesi, radyasyon demetinin vücudun dışına çıktığı yerlerde (örneğin, boynun arka tarafında olduğu gibi) ve vücuda girdiği yerlerde olabilir. Doktorunuzdan ve teknikerinizden saçınızın neresinin döküleceğini tam olarak göstermesini isteyin.Saçlar genellikle 2-3 hafta sonra dökülmeye başlar. Tedavi bittikten sonra saçlar büyüyecektir. Uygulanan radyoterapi dozuna bağlı olsa da, bu durum birkaç ay sürebilir. Bazen saç dökülmesi kalıcıdır. Teknikeriniz, saç dökülmesinin kalıcı olup olmayacağını size söyleyebilir.

 

Saç dökülmesinin idaresi

Kafanızdaki saçları kaybederseniz, peruk takmak ya da başka şekillerde örtmek isteyebilirsiniz. 

 

Kanınızdaki değişiklikler

Radyoizotop tedavisi (stronsiyum veya samaryum) gibi ve bazen harici radyoterapi de, kemik iliği tarafından üretilen normal kırmızı ve beyaz kan hücrelerinin sayısını geçici olarak azaltabilir. Beyaz kan hücrelerinin sayısı düşük olduğunda enfeksiyona daha yatkın olursunuz. Gerekirse, herhangi bir enfeksiyonu tedavi etmek için size antibiyotik verilir. Kırmızı kan hücrelerinin sayısı düşükse (anemi), kolayca yorulursanız, kan nakline ihtiyaç duyarsınız.

Karşılaştığınız tedavinin kan sayımınızın düşmesine neden olması durumunda hastane ekibi düzenli aralıklarla kan testi yapılmasını ayarlayacaktır.
Vücut sıcaklığınız 38 ° C'nin üstüne çıkarsa veya soğuk ve titreme hissetmeye başlarsanız, doktorunuza kendinizi çok iyi hissetmediğinizi bildirmeniz çok önemlidir.

 

Cinselliğe Etkiler

Bazı kadınlarda vajinada değişiklikler yapabilir ve erkekler ereksiyon konusunda zorluk çekebilir veya ereksiyonda kalabilir. Cinsiyete bağlı fiziksel ve duygusal durumlarda da değişimler gözlenebilir.

 

Radyoterapinin uzun süreli veya geç yan etkileri

Tüm kanser tedavileri uzun süreli yan etkilere neden olabilir. Radyoterapi vermenin modern yolları, kalıcı yan etki riskini sınırlamayı amaçlamaktadır. Bu, uzun vadeli sorunlar gelişen insan sayısının azalması anlamına gelmektedir. Bununla birlikte, radyoterapi, kemoterapi ile beraber verildiğinde, radyoterapinin uzun vadeli etkileri artabilir.

Radyoterapiye onay vermeden önce, onkoloğunuz uzun vadeli yan etkiler konusunda sizi aydınlatacaktır.

 

İkincil kanserler

Radyoterapi kansere neden olabilir ve az sayıdaki kişide uygulanan tedavi nedeniyle ikinci bir kanser gelişebilir. Bununla birlikte, ikinci bir kanser gelişim şansı o kadar azdır ki, radyoterapinin yararı, risklerinden  daha fazla önemlidir.

İkinci bir kanser geliştirme riskiniz konusunda endişeleriniz varsa, kanser uzmanınızla görüşün.